- 27 İyul 2024
Asim Vəliyev: “Beynəlxalq dəstək artacaq, əməkdaşlıq imkanları genişlənəcək”
BMT-nin İqlim Dəyişikliyi üzrə Çərçivə Konvensiyasının Tərəflər Konfransının 29-cu sessiyası - COP29-un Azərbaycanda keçirilməsi önəmli hadisədir. Bu gün dünyada iqlim problemləri getdikcə artır. Bu isə insan həyatına birbaşa təsir edir. Azərbaycan Ermənistanın işğalı nəticəsində ekoloji terrora məruz qalan və bundan ciddi ziyan çəkən ölkə olaraq iqlim problemlərinə diqqətlə yanaşır. "Gənclərin Töhfəsi" İctimai Birliyinin sədri Asim Vəliyev “Xalq Cəbhəsi”nə müsahibəsində önəmli məsələlərə toxundu...
- Dünyada iqlim problemləri hansı həddədir?
-İqlim dəyişikliyi bütün dünyada ekosistemləri, cəmiyyətləri və iqtisadiyyatları təhdid edən ən böyük ekoloji problemlərdən biridir. Sənaye inqilabından əvvəl atmosferə atılan istixana qazları (məsələn, karbon qazı, metan, azot oksidləri) səbəbindən dünyada orta temperatur yüksəlir. Temperatur artımı daha tez-tez və ağır hava hadisələri, dəniz səviyyəsinin qalxması və biomüxtəlifliyin itirilməsinə səbəb olur.
İqlim dəyişikliyinin əsas təsirlərini aşağıdakı kimi sıralaya bilərik: Temperaturların Artması: Bütün dünyada orta temperatur artır. Bu, xüsusilə qütb bölgələrində buzlaqların əriməsinə və dəniz səviyyəsinin qalxmasına səbəb olur.
Ekstremal Hava Hadisələri: İqlim dəyişikliyi daha tez-tez və şiddətli qasırğalar, tufanlar, daşqınlar və quraqlıqlar kimi ekstremal hava hadisələrinə səbəb olur.
Dəniz səviyyəsinin qalxması: Qütb buzlaqlarının əriməsi və okean sularının genişlənməsi səbəbindən dəniz səviyyəsi yüksəlir və bu, sahilyanı ərazilərdə yaşayan milyonlarla insan üçün təhlükə yaradır.
Ekosistemlər və Biomüxtəliflik: İqlim dəyişikliyi bir çox heyvan və bitki növlərinin yaşayış yerlərini dəyişməsinə səbəb olur və bəzi növlərin yox olmasına səbəb olur.
- İqlim problemləri qida çatışmazlığına gətirib çıxara bilərmi ?
Bəli, iqlim dəyişikliyi qida çatışmazlığına səbəb ola bilər. Bu zaman ərzaq təhlükəsizliyi ilə bağlı problmlər önə çıxır. İqlim dəyişikliyi kənd təsərrüfatı istehsalına mənfi təsir göstərir, su ehtiyatlarını azaldır və ərzaq təhlükəsizliyinə təhlükə yaradır.
İqlim dəyişikliyinin kənd təsərrüfatına təsirləri aşağıdakılardır:
Məhsuldarlığın azalması: artan temperatur kənd təsərrüfatı məhsullarının məhsuldarlığının azalmasına səbəb ola bilər. Məhsul itkisi xüsusilə istiliyə həssas olan bitkilərdə (buğda, qarğıdalı, düyü kimi) müşahidə oluna bilər.
Su ehtiyatlarının azalması: iqlim dəyişikliyi quraqlığın artmasına və su qıtlığına səbəb ola bilər. Suvarma üçün tələb olunan suyun azalması birbaşa kənd təsərrüfatı istehsalına təsir edir.
Torpaq qatının zənginliyinin azalması: çox yağan yağış və daşqın hadisələri torpağın eroziyasına və torpaq qatının zənginliyinin azalmasına səbəb ola bilər. Bu, kənd təsərrüfatına yararlı torpaqların məhsuldarlığını aşağı salır.
Zərərvericilərin və xəstəliklərin artması: temperatur və rütubətin dəyişməsi kənd təsərrüfatı zərərvericilərinin və bitki xəstəliklərinin yayılmasını asanlaşdıra bilər ki, bu da məhsul itkisini artırır.
Ərzaq istehsalında balansın pozulması: iqlim dəyişikliyi bəzi bölgələrdə ərzaq istehsalını artırsa da, digər bölgələrdə böyük azalmalara səbəb ola bilər. Bu balansı pozaraq qlobal ərzaq təhlükəsizliyini təhdid edir.
-Azərbaycan uzun illər Qarabağda işğalçılar tərəfindən ekoloji terrora məruz qalıb. Bu hansı fəsadlara yol açır?
-Azərbaycanın uzun illərdir Qarabağ bölgəsində ekoloji terrora məruz qalması hər kəsə bəllidir. Ermənistanın işğalı zamanı Qarabağda meşələr məhv edilib, su ehtiyatları çirkləndirilib, təbii yaşayış yerləri məhv edilib. Bu vəziyyət regionda ekoloji tarazlığın pozulmasına və ətraf mühitə ziyan vurmasına səbəb olub. Qarabağdakı bu dağıntı təkcə yerli ekosistemə deyil, həm də Azərbaycanın ümumi ekoloji sağlamlığına mənfi təsir göstərib.
-Bilirsiniz ki, Azərbaycan iqlim problemlərinə diqqətlə yanaşan ölkədir. Bu mənada COP 29-un Azərbaycanda keçirilməsini necə dəyərləndirirsiniz?
-COP 29 Birləşmiş Millətlər Təşkilatının İqlim Dəyişikliyi Konfransının 29-cu sessiyasıdır və iqlim dəyişikliyi ilə mübarizə üzrə beynəlxalq əməkdaşlıq və siyasətin hazırlanması üçün mühüm platformadır. Azərbaycanın COP 29-da iştirakı aşağıdakı dvidentləri gətirə bilər:
Beynəlxalq dəstəyin artması və əməkdaşlıq imkanları: COP 29 Azərbaycana iqlim dəyişikliyi ilə mübarizə səyləri üçün digər ölkələrlə beynəlxalq dəstək və əməkdaşlıq etməyə imkan verir.
Maliyyə imkanları: Beynəlxalq fondlardan və iqlim dəyişikliyi ilə mübarizə layihələri üçün maliyyə mənbələrindən faydalanmaq imkanı təmin edə bilər.
Texnologiya transferi imkanı: İnkişaf etmiş ölkələrdən ekoloji cəhətdən təmiz texnologiyaların və innovativ həllərin transferi üzrə əməkdaşlıq edilə bilər.
Onların bacarıqlarının artırılması imkanı: Ekoloji siyasət və təcrübələr üzrə bilik və təcrübə mübadiləsi Azərbaycana öz potensialını artırmağa kömək edə bilər.
Müsbət imic imkanları: COP 29-da fəal iştirak Azərbaycanın beynəlxalq aləmdə ətraf mühit məsələlərinə həssas və məsuliyyətli ölkə kimi tanınmasını təmin edir.
- Ümumiyytlə Azərbaycan qlobal iqlim problemlərinə hansı töhfələri verir?
-Azərbaycan bu istiqamətdə effektiv addımlar atır.
Bərpa olunan enerji: Azərbaycan bərpa olunan enerji mənbələrindən (günəş, külək, su elektrik enerjisi) istifadəni artırmaqla öz karbon izini azaltmağı hədəfləyir.
Enerji effektivliyi: Enerji səmərəliliyini artırmaq və enerji israfını azaltmaq üçün müxtəlif layihələr və siyasətlər həyata keçirilir.
Meşələşdirmə və meşəçilik: Meşələrin mühafizəsi və yeni meşəsalma layihələri karbonun udulmasını artırmaqla iqlim dəyişikliyi ilə mübarizəyə töhfə verir.
Ekoloji maarifləndirmə və maarifləndirmənin artırılması: Ətraf mühit problemləri ilə bağlı ictimaiyyətin məlumatlılığının artırılması və ekoloji təhsilin yayılması ekoloji davamlılığı artırır.
Beynəlxalq əməkdaşlıq: Azərbaycan qlobal iqlim siyasətini dəstəkləyir və müxtəlif beynəlxalq ekoloji sazişlərin iştirakçısı olmaqla əməkdaşlığı gücləndirir.
Azərbaycanın bu sahələrdə gördüyü işlər həm milli səviyyədə, həm də qlobal səviyyədə iqlim dəyişikliyi ilə mübarizəyə mühüm töhfələr verir. Bu baxımdan ölkənin ekoloji siyasətinin təkmilləşdirilməsi və beynəlxalq əməkdaşlığın artırılması iqlim dəyişikliyi ilə mübarizədə səmərəli nəticələri təmin edəcək.
Əli
