- 19 Aprel 2024
Seyid Mirtagi Əsədov: “Gürcüstanda haqsızlıq və ədalətsizlik pik həddədir”
Gürcüstan azərbaycanlılarının problemləri çoxdur. Hazırda həll olunması zəruri olan problemlərdən biri təhsildir. “Açıq Cəmiyyət-Gürcüstan” Fondunun son bir neçə ildə apardığı araşdırma zamanı məlum olub ki, etnik azlıqların nümayəndələrinə keyfiyyətli təhsil vermək üçün dövlət tərəfindən həyata keçirilmiş tədbirlərə baxmayaraq, hələ də gənclərin təhsil problemləri mövcuddur. Təhsillə yanaşı ölkədə dini sahədə də problemlər yaşanmaqdadır. İran, Türkiyə və Ərəbistan Gürcüstanda öz dini siyasətini həyata keçirmək yarışına çıxıblar.
Dini baxımdan Gürcüstandakı azərbaycanlıların 75 faizi şiə, 25 faizi isə sünnü müsəlmanlardan ibarətdir. Ölkədə dini təfriqə hallarına rast gəlinməsə də gizlin formada məzhəblər arası mübarizə üsullarından istifadə olunur. Digər tərəfdən də dövlətin düzgün dini siyasət yürütməməsi narazılıqları artırıb.
“Xalq Cəbhəsi” bu dəfə ölkədəki dini durumla bağlı Gürcüstan Müsəlmanları Ali Dini İdarəsinin sədri və şeyxi Seyid Mirtagi Əsədovla söhbətləşib. İlk sual Gürcüstanda dini vəziyyət və problemlərlə bağlı olub.
- Təəssüflə vurğulayım ki, burada dini sahədəki durum tam ürəkaçan deyil. Dini sahədə gedişat bir tərəfin xeyrinə işləyir. Bu tərəf də, dini çoxluğu təmsil edən Ortodoks kilsəsidir. Amma digərləri üçün belə deyil. Dini azlıqlar içində ən çox problemlər, məzhəbindən asılı olmayaraq müsəlmanlara yaradılır. Ən çox müdaxilələr bunların haqqında müşahidə olunur. Hökumət tərəfindən məscidlərin tikilməsinə problem yaradılır. Dini idarələr arasında ayrıseçkilik salırlar. Dini sahəyə ayrılan vəsaiti, özlərinə bağlı idarənin istifadəsinə verirlər. Hansı ki, sözügedən idarə müsəlmanlara xidmət əvəzinə daha çox hökumətin sözçülüyünü edir. Dini sahədə siyasi iradənin olmaması, inamsızlıq, etimadsızlıq və çətinliklərin yaranmasına səbəb olur. Bu isə bir sıra fəsadlar və problemlər yaradır. Bu problemlərin həlli üçün heç bir addım atmırlar. Demək olar ki, ölkə daxilindəki müsəlmanlar hakimiyyətin hədəf obyektinə çevrilib. Müsəlmanları görməməzlikdən gəlmə, qorxu basqı, müxtəlif formalı təqib və təzyiqlərə məruz qoyma, səsini çıxarıb, söz deyib haqq, hüquq tələb edənlərə qarşı səsini kəsmə, boğma və təcrid siyasəti həyata keçirirlər. Bunun da yeganə səbəbi, ölkənin siyasi sükançılarına hakim zehniyyətin ifrat dərəcədə Ortodoks ideologiyasının caynağındakı əsarətidir. Elə bunun nəticəsində də aşırı müdaxilələrin və dini azlıqların hüquqlarının geninə-boluna tapdalanmasının şahidi oluruq.
Dini çoxluğa aid keşişlər tərəfdən də ayırca təzyiq və basqılar var. Dörd tərəfi Azərbaycan kəndləri ilə əhatə olunmuş hündürlüklərdə xaç asırlar. Ümumi olaraq deyə bilərəm ki, burada haqsızlıq və ədalətsizlik pik həddədir.
Təbii ki, bu da qəbul edilməzdir. Ümumiyyətlə, ikili standartlar siyasəti heç bir yerdə razılaşılmadığı kimi, burada da məqbul deyil. Bu hökumət ölkə azlıqlarına dair beynəlxalq öhdəliklər götürüb. Əfsuslar olsun ki, bu öhdəliklərin heç birinə əməl etmir. Dini məsələlər üzrə dövlət agentliyi yarandığı gündən bu yana, özü də bilmədən bu ölkənin və hökumətin əleyhinə işlədi. Quruculuq, birlik və bərabərlik əvəzinə, nifaq, ayrıseçkilik və fitnə ilə məşğul oldu. Məhz onun üçün də özünü doğrulda bilmədi. Onun üçün biz də çalışırıq ki, müxtəlif hüquqi yollardan yararlanmaqla, media vasitələrindən istifadə etməklə, eləcə də platforma və müxtəlif tədbirlərdə iştirak etməklə daxili və xarıcı qüvvələrə buradakı genişmiqyaslı haqsızlıqları çatdırmaqla, öz itmiş, batmış və tapdalanmış hüquqlarımızı qaytaraq.
- Ölkədə dini sahədə Türkiyə, İran və Ərəbistanın təsiri var, bu hansı fəsadlara yol aca bilər.
- Adı çəkilən bu ölkələr çalışmalıdırlar ki, dünyanın hər harasında olursa olsun, onlara hansısa formada mənəvi bağlılığı olan insanları düzgün istiqamətləndirsinlər. Siyasi möhtəkirlikdən uzaq dursunlar. Onlardan öz siyasi maraqlarında sui-istifadə etməsinlər. Elə də Gürcüstanda. Əks halda, bunun fəsadları qaçılmazdır.
- İranın təsiri altında iki mədrəsənin olduğu və onların radikal mövqedə dayandığı iddia olunur. Bu barədə nə deyə bilərsiz?
- Sözü gedən mədrəsələr iyirmi ildən artıqdır ki, Gürcüstan hökumətinin nəzarəti altında fəaliyyət göstərirlər. Təbii ki, hər hansı bir radikallıq baş qaldırdıqda hökumət məsələyə çəki-düzən verməyə bilməz. Bunu da bildirim ki, o iki mədrəsə ilə yanaşı, Türkiyənində irili, xırdalı otuzdan artıq mədrəsəsi ölkəmizdə fəaliyyət göstərir.
- Dini sabitliyi pozmaq istəyən daxili və xarici qüvvələrlə mübarizə hansı istiqamətdə aparılır.
- Bu Gürcüstanın müvafiq orqanlarının missiyasıdır. Onlar bu missiyanın yerinə yetirilməsində bacardıqları qədər fəaldırlar.
- Gürcüstanda radikal təriqətlilər qalıbmı?
- Gürcüstanda radikal təriqətə mənsub olan şəxslər az da olsa var. Bu da vəhhabi və sələfi quruplarına aiddir. Həmin cərəyanların daşıyıcıları, müəyyən radikal addımlar ataraq iç üzlərini göstərdilər. Misal üçün bir şiəni bıçaqlayaraq öldürdülər. Müxtəlif çağrışlar etdilər və müsəlman ölkələrində vuruşduqları üçün, həmin radikal şəxslərin qarşısını təhlükəsizlik qüvvələri almağa məcbur oldu. Hətta onların bu radikal addımlarına görə ölkənin üç böyük şəhərində islam dininə qarşı etiraz aksiyaları da keçirilidi. Məhz elə buna görə də yəni hansısa bir məzhəbin günahını digər məzhəbin ayağına yazmamaq üçün, biz məhkəməyə müraciət etdik ki, hər bir məzhəb öz adı ilə tanınsın ki, vəhhabilər, ya həmin radikal varlıqlar bir cinayət törətdikdə, deməsinlər müsəlmanlar bunu edib. Konkret olaraq həmin cərəyanın, ya məzhəbin adını çəksinlər. Şikayətin üstən beş (5) il keçməsinə baxmayaraq, amma təəssüflər olsun ki, hələ də məhkəmə öz qərarın verə bilməyib.
- Hökumətin dini siyasətindən narazı qalan qüvvələr də var, istəkləri nədir.
- İstək, ədalətsizliklərə, haqsızlıqlara, digər dini azlıqları görməməzlikdən gəlmə və ikili standartlar siyasətini sonlandırmaqdır. Bunların dini azlıqlardan istəkləri, təəssüflər olsun ki, qeyri-standart qanunlar içində loyal olmaqdır. Ümumiyyətlə, bir ölkədə həqiqi loyaĺlıq o vaxt yaranır ki, əvvəla demokratik standartlara uyğun bütün sahələri tənzimləyən bir mühit formalaşmış olsun. İkincisi də, şah qanun deyil qanun şah olsun. Yəni ki, hamı tərəfdən qanunun aliliyi qorunsun. Əks halda heç bir loyallıqdan söz gedə bilməz.
Qaldı ki, sənin loyallığın qarşı tərəfin sənə olan zülmünü artırırsa, unudulmamalıdır ki, bu zülmdə sən də şəriksən, yəni ki, tək o zalım deyil. Onunla birlikdə sən də zalımsən. Yəni ki, bu ölkədə doğru-düzgün azadlıqlar olmalıdır. Hamı da dini, irqi və milli mənsubiyyətindən asılı olmayaraq, ədalət və azadlıqlardan istifadə edərək eyni hüquqlu mühitdə, bərabər yaşamalıdır.
- Ölkənin özünə məxsus mədrəsə və dini mərkəzlərin olmamasının əsas səbəbləri nədir?
- Buna səbəb olkəmizdəki qanun boşluqları və çatışmazlıqlardır. Həmin boşluqların doldurulmasında siyasi iradənin yoxluğunu da digər səbəb kimi göstərmək olar. Belə ki, həmin mövzu ilə əlaqədar iki dəfə biz Təhsil Nazirliyinə məktub ünvanladıq. Bizə cavab verdilər ki, mövcud qanunlara əsasən bu ölkədə yalnız ortodoks kilsəsi dini təmayüllü məktəb və univeristet aça bilər. Durumun belə vəziyyətdə qalmasının səbəbkarı kimlərdi? Təbii ki, öz missiyasını layiqincə yerinə yetirməyən siyasi rəhbərlik. Onu da deyim ki, həmin məktubları vəkillərə təqdim etmişəm ki, bu bizə qarşı ayrı-seçkilikdi, bu məsləni ədalət məhkəmsinə şikayət verək.
- QMİ-nin Gürcüstan nümayəndəliyi ilə əlaqələriniz necədir, bir birinizin fəaliyyətinə maneçilik yaranırmı?
- Qafqaz Müsəlmanları İdarəsinin ölkəmizdəki nümayəndəliyi ilə demək olar ki, əlaqələrimiz yaxşıdır. Fəaliyyətimizdə birimizin digərinə hər hansı bir maneə, problem yaratması müşahidə olunmur. Lazım olanda qarşılıqlı dəstəklər əsirgənmir.
- İranın son günlər Azərbaycana pis münasibəti, işğalçı Ermənistana dəstəyi Gürcüstanın sülhsevər müsəlmanları tərəfindən necə qarşılanır. Hər halda onların arasındasız.
- Arazın o tayına, bu tayına nəzər saldıqda görürük ki, hər iki tərfdə milyonlarla soydaşımız yaşayır. Düşünürəm ki, siyasi rəhbərliklər, ictimai şəxslər sərt tondan və ittihamlarda çəkinməli, bütövlükdə hər iki xalqının bir-birinə olan milli, mədəni və dini bağlılıqlarını nəzərə alıb onları narahat edən addımlar atmamalıdırlar.
İnanıram ki, Azərbaycan və İran hökumətləri öz siyasi və qonşuluq maraqlarına xatir, masa arxasında oturub diplomatik danışıqlar yolu ilə məsələni həll edəcəklər. Biz Gürcüstan azərbaycanlılarının da istəyi budur ki, sülh şəraitində məslələr həll olunsun və regionumuz qafaqaz, münaqişə və müharibələrdən amanda qalsın.
- Məzhəblər arası münasibətlər necədir, ölkələrin Gürcüstanda siyasi maraqları din sahəsində özünü göstərmirmi?
- Ümumilikdə həm məzhəblər, həm də dinlər arası münasibətlər tam arzu olunan müstəvidə olmasa da, demək olar ki, normal həddədir. Belə ki, biz sünni ilə şiə araslnda eləcə də islamla xristian və digər dinlərin davamçıları arasında isti münasibətlər görsək də, təəssüflər olsun ki, bu isti münasibəti ölkə dini çoxluğu ilə digər dini azlıqlar arasında görə bilmirik. Əminliklə vurğulaya bilərəm ki, bunun səbəbkarı dini azlıqları deyil. Onların yeganə günahı budur ki, bu ölkədə dini azlıq olublar.
- Gürcüstanda müxtəlif islami dini təşkilatlar arasında münasibətlər də isti deyil. Səbəblər...
- Bunun səbəbləri daha çox, təşkilat rəhbərliklərinin ixtiyarlarının öz əllərində olmaması, dinini və xalqını təmsil etməməsi (burada daha çox hökumətin müsəlmanlar adına yaratdığı Bütöv Gürcüstan Müsəlmanları idarəsinin rəhbərliyini, onun icraçı direktoru Resan Qoqitidze və Şeyx Ramin İgidovu nəzərdə tuturam) və hökumətin sözçülüyünü etməsi, sifariş ilə başqa dini qurumun əleyhinə imza atmaları, hökumət tərəfindən qəsb olaraq, sahibsiz mülklər deyə mənimsənilən məscidləri özlərinin balansına icarə olaraq tələb etmələri və eləcə də fikir ayrılıqlarının mövcudluğudur.
Cavid
