Son dəqiqə
.jpg)
- 20 Aprel 2024
Vitali Arkov: “Müharibə yenidən başlayarsa, Azərbaycan hücumu dəf etməyəcək, hücuma keçəcək və nəticədə digər ərazilər üzərində nəzarətini bərpa edəcək”
Ermənistanın baş naziri Paşinyan İrandan sonra növbəti səfərini Gürcüstana edib. Yerli ekspertlərin qənaətincə, İrəvanın qardaşı olan Tehranın çıxış yolunu Fars körfəzi - Qara dəniz marşrutunu yeniləməkdə gördüyündən onun "elçilsi" rolunu oynayan Paşinyanın İrandan sonra Gürcüstana səfəri də Tiflisi öz layihəsinə inandırmaq məqsədi daşıyıb. Paşinyanın Gürcüstanda pərdəarxası apardığı danışıqların detallar ictimaiyyətə açıqlanmasa da Tehranın müharibədən sonra "Ermənistan sərhədlərinin qırmızı xətti"ni elan etməsi, İrəvana açıq dəstəyi Paşinyan hakimiyyəti tərəfindən əvəzsiz qalmayacağı aydındır. Paşinyan Gürcüstana səfər etməklə həm də İranın maraqlarının müdafiəçisi rolunda çıxış edib. İkinci Qarabağ müharibəsində məğlub olan, iqtisadiyyatı çökən, demokrafik faciə ilə üzləşən Ermənistan hələ də sülh müqaviləsi imzalamaq barədə düşünmür. Acı məğlubiyyətdən sonar daxildəki üsyanı hələ də yatıra bilməyən Paşinyan başqasına əriştə kəsmək istəyir. Bir tərəfdən Qarabağda yerləşdirilən Rusiya sülhməramlıların missiyadan kənar fəaliyyəti, digər tərəfdən ermənilərin təxribatlarını davam etdirmələri, o biri tərəfdən isə İrana məxsus yük avtomobillərinin Qarabağa qanunsuz səfərləri rəsmi Bakının haqlı narazılığına səbəb olub.
“Xalq Cəbhəsi”nin növbəti müsahibi PolitRUS ekspert-analitik şəbəkəsinin rəhbəri, rusiyalı ekspert Vitali Arkovdur.
- Cənab Arkov, Azərbaycan işğalçılara qarşı 44 günlük müharibədə qalib gəldi. Bəs Paşinyan niyə sülh müqaviləsi imzalamaq istəmir? Bunu necə izah etmək olar?
- Azərbaycanın gördüyü sülh müqaviləsi Ermənistanın milli və dövlət maraqlarına cavab vermir, Ermənistan sakinlərinin əksəriyyəti bu sülh müqaviləsinin əleyhinədir və Baş nazir Nikol Paşinyan hakimiyyətdə qalmaq istədiyindən bunu nəzərə alır.
Ermənistandakı mütərəqqi qüvvələr Azərbaycanla mehriban qonşuluq və sülh müqaviləsinin imzalanmasının tərəfdarıdır, lakin hətta qeyd edirlər ki, bunu hər iki tərəfdən hərtərəfli öyrənmək və danışıqlar prosesinin təşkilinə vasitəçi qismində Rusiyanı cəlb etmək lazımdır. Aydın məsələdir ki, bu, bir aydan çox, bəlkə də bir ildən çox çəkəcək, çünki bir çox kəskin mübahisəli məsələlər var. Çünki, Bakı və İrəvanın bu məsələdə qütblü fikirləri var.
- Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyan bu yaxınlarda Gürcüstana səfərindən əvvəl İrəvanın Türkiyə ilə münasibətləri normallaşdırmağa hazır olduğunu açıqladı. İrəvan münasibətləri normallaşdırmaq üçün hansı iddialardan imtina etməlidir?
- Ermənistan-Türkiyə münasibətlərini normallaşdırmaq cəhdləri əvvəllər də edilib. Hətta futbol oyunlarında fəxri qonaq olaraq qeyri -rəsmi də olsa dövlət başçılarının qarşılıqlı səfərləri oldu. Lakin 2015-ci ildən sonra (Osmanlı İmperatorluğunda baş verən faciəli hadisələrin 100-cü ildönümü) bütün proseslərə ara verildi. Ərazi fərqliliklər və bir əsr əvvəlki tarixi hadisələrin təfsirindəki fərq rəsmi münasibətlərin normallaşması yolunda ciddi bir maneə olaraq qalır. Bu anları danışıqlar prosesinin mötərizəsindən çıxarmaq olarsa (bu, çox çətin görünür), onda onun başlanğıcını və müəyyən irəliləyişini etiraf etmək olduqca mümkündür.
Növbəti illərdə Türkiyə-Ermənistan və Azərbaycan-Ermənistan münasibətlərinin normallaşması perspektivləri, ərazisi üzərindən İrəvanın qərar verə bilmədiyi Türkiyə-Azərbaycan nəqliyyat layihələrinin həyata keçirilməsi ilə sıx bağlıdır. Çünki respublika əhalisinin əksəriyyəti torpaqların Azərbaycanın nəzarətinə keçməsinə qarşıdır. Onlar milli qüruru mümkün iqtisadi qazancdan üstün tuturlar.
- Paşinyan İrəvanın ATƏT-in Minsk Qrupunun həmsədrliyi çərçivəsində Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin sülh yolu ilə həllinə dair danışıqları bərpa edəcəyinə ümid etdiyini bildirdi. Sizcə, 30 il münaqişəni həll edə bilməyən bir formatdan başqa nə gözləmək olar?
- Ötən ilin payızında Qarabağ münaqişəsinin həllində ATƏT-in Minsk qrupunun formatı onun uyğunsuzluğunu göstərdi. Yalnız Rusiya İkinci Qarabağ müharibəsinin sona çatması və bölgəyə sülhün qaytarılması məsələsi ilə məşğul idi və müharibə edən tərəfləri danışıqlar masasına gətirməyə müvəffəq oldu. Nəticədə 2020-ci il 9-10 noyabr və 2021-ci il 11 yanvar tarixli üçtərəfli sənədlər imzalandı. ATƏT-in Minsk Qrupunun digər həmsədr dövlətləri isə adi bəyanatlar verirdilər, hətta Fransa atəşkəs sənədinin imzalanmasından sonra Ermənistanı yenidən hərbi əməliyyatlara başlamağa təhrik etdi.
Paris və Vaşinqtonun bölgədəki proseslərə təsirini bərpa etmək üçün ATƏT-in Minsk Qrupu formatından istifadə etmək istəyini və Rusiyanın sülhməramlı rolunu şübhə altına alaraq həm də danışıqlar prosesindən Kremli sıxışdırmaq cəhdlərini görürük.
- İranın müharibədən sonra "Ermənistan sərhədlərinin qırmızı xətti" ni elan etməsini, İrəvana açıq dəstəyini, Bakıya qarşı açıq kampaniyalarını necə qiymətləndirirsiniz?
- 2020-ci ilin payız-qış hadisələri daha əvvəl ciddi ortaq problemlərin həlli üçün Cənubi Qafqazda sıx əməkdaşlıq quran Rusiya və Türkiyənin bölgədəki rolunu və təsirini əhəmiyyətli dərəcədə artırdı. Buna misal olaraq, Rusiya və Türkiyənin tarixin ən böyük terror təşkilatı olan İŞİD üzərində birgə qələbəsi göstərilə bilər.
İran bir sıra səbəblərə görə özünü Cənubi Qafqazdakı əsas proseslərdən kənarda tapdı və indi ənənəvi olaraq bunun üçün Ermənistandakı əhəmiyyətli təsirindən istifadə edərək onu tutmağa çalışır. Bu, Türkiyənin bölgədəki nüfuz artımına qarşı çıxmaq üçün onun əlində bir vasitədir. Unutmaq olmaz ki, Hindistan da öz növbəsində İran vasitəsilə bölgədəki maraqlarını ifadə edir.
- Paşinyan Abxaziya üzərindən Ermənistana dəmir yolu açmaq üçün Tiflisdən icazə ala biləcəkmi?
- Rusiya ilə Ermənistan arasında Abxaziya və Gürcüstan üzərindən dəmir yolu əlaqəsinin bərpası məsələsi çox qatlıdır. 2020-ci ilin payız hadisələrindən əvvəl, SOCAR və Gürcüstan rəhbərliyindəki türk lobbisi vasitəsi ilə bu məsələnin müsbət həllinin əsas rəqibi, aydın səbəblərdən rəsmi Tbilisiyə ciddi təsir göstərən Bakı idi. Bu nəqliyyat dəhlizinin açılması, tam hüquqlu Zangəzur dəhlizinin yaradılması ilə bağlı yaranmış çətin vəziyyətin həllində Bakının İrəvana güzəşti ola bilər. Əlbəttə ki, dövlət suverenliyi ilk dəfə Rusiya tərəfindən tanınan və Moskvanın fəal şəkildə himayə etdiyi Abxaziya məsələsinə görə, Tbilisi öz ərazisindən keçən Rusiya dəmir yolu tranzitinin əleyhinədir. Xatırlatmaq istərdim ki, Gürcüstan hakimiyyəti hələ də rəsmi Rusiyanı əsassız olaraq "işğalçı" adlandırır və bu, iki ölkənin iqtisadi əməkdaşlığına heç bir şəkildə təsir etmir: Rusiya Gürcüstanın üç əsas ticarət tərəfdaşından biridir.
Rusiya ilə Abxaziya vasitəsilə dəmir yolu əlaqəsinin bərpasından Gürcüstan iqtisadiyyatı və büdcəsi üçün faydalar göz qabağındadır. Bu nəqliyyat dəhlizinin əsas tərəfdaşı və müttəfiqi olaraq Ermənistan və Rusiya üçün əhəmiyyətli olduğunu qeyd etmək olmaz. Söhbət mülki yüklərin və sərnişinlərin tranzitindən gedir.
- Qeyri -rəsmi olsa da, bəzi erməni siyasətçilər ölkənin yenidən müharibəyə hazırlaşdığını və "itirilmiş" torpaqların geri qaytarılacağını söyləyirlər. Sizcə, Ermənistan yenidən Azərbaycanla savaşa girə biləcəkmi?
- Bəzi erməni siyasətçilərinin İkinci Qarabağ müharibəsi zamanı “itirdikləri” əraziləri geri qaytarmaqla bağlı revanşist duyğuları erməni cəmiyyətində nə qədər qəribə səslənsə də, Bakının maraqlarına xidmət edir. Həqiqətən də, Ermənistanın genişmiqyaslı hərbi əməliyyatları yenidən başlatmaq cəhdləri gerçəkləşəcəyi təqdirdə (bu, çətin görünür), bu hərbi kampaniyanın nəticəsi əvvəlcədən müəyyən edilmiş bir nəticədir: Azərbaycanın silahlı qüvvələri hələ də əhəmiyyətli bir üstünlüyə malikdir və müttəfiqi olan Türkiyənin dəstəyi ilə dərhal hücumu dəf etməyəcək, hücuma keçəcək və nəticədə yeni nəqliyyat dəhlizləri yaratmaq üçün digər ərazilər üzərində nəzarətini bərpa edəcək. Hadisələrin bu cür inkişafında həm Qərblə, həm də İranla əlaqəli olan Ermənistanın özündəki müəyyən siyasi qüvvələr maraqlıdır. Çünki bu halda Ermənistanın KTMT-nin digər üzvlərinə, ilk növbədə Rusiyaya müttəfiq dəstəyinə müraciət edəcəyi gözləniləndir. Beləliklə, Qafqazda planlarına görə bu qüvvələr Rusiya və Türkiyənin əsas rəqibə çevrilməsi lazım olan yeni böyük bir müharibənin başlayacağına ümid edirlər. Ancaq məkrli planların gerçəkləşməsi nəzərdə tutulmur.
- İrana məxsus yük maşınlarının Qarabağ ermənilərinə qanunsuz yanacaq daşımasına münasibətinizi bilmək istərdik
- İran qoşquları erməni nömrələri ilə rəsmi Bakı ilə razılaşmadan Qarabağa səfər edərsə, bu, ilk növbədə, Azərbaycan və İran Xarici İşlər Nazirlikləri arasında dialoq mövzusudur. Bununla belə, tam etiraf edirəm ki, Tehran və İrəvan, İran nəqliyyat şirkətlərinin qanuni olaraq Ermənistan nəqliyyat şirkətlərinə müəyyən miqdarda yük daşımaları icarəyə götürdükləri sənədləri təqdim edə bilərlər. İranın nəqliyyat şirkətinin kommersiya müqaviləsi çərçivəsində mallarını erməni iş ortağının maraqlarına uyğun olaraq çatdırması ehtimalı da yüksəkdir. Rəsmi Bakı tərəfindən baş verənlərin hərtərəfli təhlilinə ehtiyacımız var. Hər halda, bütün məlumatlar təsdiqlənərsə, tərəflər müvəqqəti olaraq Rusiya sülhməramlılarının nəzarətində olan Azərbaycan ərazisindən qanunsuz yüklərin daşınması faktları ilə bağlı dialoqa başlamalı olacaqlar.
Cavid
.jpg "MEDİA Ermənistanın və bir sıra digər ölkələrin media resurslarında dərc olunan əsassız məlumatlarla bağlı açıqlama yayıb")
